Get That Sheep!

Via het WWOOF-book bellen we Sally en David Handyside van de Medina Sheepfarm vlakonder Kaikoura. Als we willen helpen met 'tailing the lambs' zijn we van harte welkom, zegt Sally over de telefoon. We moeten even wennen aan het idee van lieve, witte, pasgeboren, wollige lammeren die na ons bezoek staartloos door het leven moeten, maar ja... Zoals Angelique zegt: "never done it. Might as well give it a try!".

De Medina Sheepfarm is ruim 650 hectare groot en heeft een paar duizend schapen. Zoon Peter neemt ons direct mee om schapen te wegen. Schijnt makkelijk te zijn. Makkelijk of niet, Jeroen wordt binnen 2 minuten door een volwassen exemplaar 'gepoort' (dwz het volwassen schaap rent tussen zijn benen door, terwijl Jeroen haar probeert vast te pakken, maar eindigt op zijn rug in een hoop oude en nieuwe schapenstront). We leren op de harde manier in een heel kote tijd veel over schapen en hun gedrag.

Sally neemt ons 's middags mee over het Kaikoura Coastal Track, een 3-daags wandelpad over hun land en dat van de buren. Ze krijgen per jaar ruim 1000 bezoekers! Het seizoen is net begonnen dus we gaan met z'n 3-en een deel van het pad herstellen en onkruid-vrij maken. We krijgen direct een goed beeld van de schitterende kust met hoge bergen, 60 meter hoge kliffen in zee, zwarte stranden, veel schapen met lammeren en 'native' bos. Echt héél mooi.

De dag erna worden we 'uitgeleend' aan de buren: Bruce en Heather, want die gaan vandaag 'tailing' doen. Dat gebeurt bij elk lam voordat het 6 weken is, vanwege hygiënische redenen. Naast het afknippen van de staart worden de jonge rammetjes direct gecastreerd en oor-inkepingen gemaakt ter onderscheid van ram en ooi (na castratie van de rammen wordt dat namelijk minder goed zichtbaar).

Het afknippen en castreren gaat bij Bruce en Heather 'indirect': er worden hele nauwe rubberen ringen aangebracht om de staart en balzak en deze vallen na een paar weken er vanzelf af. Dit is de meest humane manier die ze kunnen verzinnen. Maar dat betekent niet dat de lammeren vanzelf in de rij gaan staan om staart en zakie kwijt te raken. NEE, ze moeten eerst opgedreven en gevangen worden en dan nog gescheiden worden van moeders. Dit proces gaat per groep schapen. Bruce heeft ruim 1200 hectare land en 5000 schapen onderverdeeld in tientallen groepen. Vandaag doen we een groep van ongeveer 100 ooien (=vrouwtjesschaap) plus 150 lammeren (ja, er zijn veel 'twins', ook bij schapen J).

Eerst bouwen we met z'n 4-en (Bruce, Heather, Jeroen en Angelique) een tijdelijke 'holdingpen' van gaas, ijzeren palen, canvas doeken en dranghekken. Deze pen bouwen we in het veld van de groep, ergens in de bergen van Bruce. Op deze manier hoeven de schapen niet onnodig ver opgejaagd te worden, bijvoorbeeld helemaal naar de farm waar permanente faciliteiten zijn. Het opbouwen van een tijdelijke, plaatselijke 'holdingpen' kost elke keer héél veel tijd, maar dat is beter dan de schapen onnodig 'van slag maken'. Het afknippen van de staart en balzak is al erg genoeg!

Angelique en Jeroen klaar voor de eerste schapen-jacht!

De 'pen' heeft een trechtervorm en is aan de achterkant tientallen meters breed. Aan de voorkant van de trechter is een hele nauwe opening en een scheidingssysteem (niets bijzonders: een deurtje in het hek). Via het deurtje zal Bruce volwassen schapen de vrijheid gunnen en lammeren een zijhok indirigeren. Daar zal het echte werk plaatsvinden. Na het opbouwen worden de schapen door Bruce op zijn quad en zijn honden de trechter ingedreven, een spannend moment. Als het misgaat, moeten we een hele dag wachten om de schapen weer rustig te krijgen. Het gaat goed en de trechter staat bomvol blatend volk, terwijl wij de achterkant van de trechter dichtmaken. In de trechter verdringen schapen elkaar, want ze zijn redelijk snel in paniek. Jonge schapen springen op anderen om de drukte te ontwijken, maar vallen er meestal weer tussenin en komen niet meer overeind door het gedrang. Ook de hele jonge lammetjes worden aan alle kanten door hun moeders vertrapt en verdrukt.

Jeroen's taak is middenin de kudde lopen om de beweging erin te houden, zodat de verdringing minder wordt. Als de schapen voor hem wijken worden de stille lichamen van twee lammetjes zichtbaar die te lang eronder hebben gelegen. Heather springt er geschrokken bij en beiden pakken ze een lam.

De lammetjes leven nog maar de koppies hangen slap alsof de nekjes gebroken zijn. De halfdode lammeren worden buiten de trechter gelegd en Heather maant Bruce tot spoed bij het scheidingshek. Hoe sneller we scheiden, hoe leger en rustiger de trechter wordt. Je merkt aan Heather en Bruce dat dit hectisch is en dat ze het niet leuk vinden om de schapen zo te behandelen. Gelukkig maar, ook wij zijn erg onder de indruk van de paniek onder de schapen. Als de scheiding eindelijk compleet is, kan de eigenlijke operatie beginnen, maar de paniek blijft. Honderden schapen blijven namelijk blaten. De reeds 'vrije' moeders willen hun lammeren terug en dat gaat via de stem. De lammeren schreeuwen ondertussen om hun moeder.

Angelique en Jeroen tillen telkens een lam op en houden het goed vast, terwijl Bruce de ringen om staart en balzak aanbrengt: Heather knipt de oren in voor het ooi-ram verschil. Daarbij wordt af en toe een bloedvat geraakt, dus we zitten in no-time onder het bloed.

Angelique en Jeroen houden beide een schaap vast, zodat Bruce de 'tailing' kan doen. De enige die zich bewust is van het fototoestel is het (foto-genieke) schaap in kwestie!

Als we ze, na alle ingrepen, in de wei loslaten maken sommige lammeren de gekste bokkesprongen. Anderen lopen héél voorzichtig weg, met de kont hoog in de lucht en de achterpoten ver uiteen. Dit zijn waarschijnlijk de rammetjes die net een blauwe, nauwe rubberen ring om hun zakie hebben gekregen.

Na 1 uur opbouwen, 1 spannend kwartiertje opdrijven, 1 kwartier paniek in de trechter en ruim een uur achter elkaar lammeren tillen, zijn we kapot. Verspreid over een paar dagen doen we vier groepen, erg zwaar werk, maar ook erg gezellig en middenin de mooiste natuur met besneeuwde bergen op de achtergrond en een helderblauwe Pacifische Oceaan voor ons.

Naast de 'humane' ring methode bestaat er nog een andere methode. Deze is makkelijk te omschrijven door de volgende impressies: “lam in een soort van roestige ijzeren gynaecologenstoel met de achterpoten uiteen. Een witheet knipijzer knipt staart er schoon af. Vlees en aderen schroeien direct dicht.

Deze methode wordt door Sally en David gehanteerd en we taaien snel af. We helpen bij het vangen der schapen, maar de eigenlijke operatie doen ze maar mooi zelf. Een rubberen ring om een balzak doen is één ding, maar met een witheet wafelijzer het hele zakie eraf schroeien vinden we minder fris om met onze neus boven te hangen. Daar zijn we niet voor in de wieg gelegd, dat blijkt.

En die twee halfdode lammetjes met een gebroken nek? Als we na 10 minuten omkijken, zijn ze allebei verdwenen in het weiland…..mét staart en mét balzak. Mazzelkonten.

Verder lezen?

Het volgende verhaal in deze reisreeks is...

• The Marlborough Sounds